Bài soạn lớp 10: Tại lầu Hoàng Hạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng

• Không gian được mở ra bằng các địa danh lầu Hoàng Hạc (địa danh quen thuộc trong thơ ca xưa và cũng là biểu tượng xuất hiện trong những cuộc chia ly từ muôn thuở), sông Trường Giang (dòng sông lớn, rộng, đối diện lầu Hoàng Hạc, cũng đã đi vào thơ ca của thi sĩ từ bao đời nay) và Dương Châu (là đô thị phồn hoa vào loại bậc nhất ở thời Đường lúc bấy giờ, cũng là nơi mà Mạnh Hạo Nhiên sẽ đặt chân tới). Người đọc có thể hình dung về hình ảnh Lý Bạch đứng lặng người trên lầu Hoàng Hạc để nhìn theo bóng con thuyền đưa Mạnh Hạo Nhiên đến Dương Châu, băng qua dòng Trường Giang mênh mông, rộng lớn. Không gian như được mở ra bốn phía, tầm mắt như không có điểm dừng khiến cho nỗi buồn của thi sĩ được nhân lên gấp bội.
• Thời gian: vào tháng ba - mùa hoa khói. Thời điểm Mạnh Hạo Nhiên và Lý Bạch chia tay ở lầu Hoàng Hạc là khi mùa xuân vẫn đang hiện hữu với những làn khói sóng trên sông. Khói sóng cũng là hình ảnh biểu trưng cho cuộc sống phồn hoa, sung túc ở chốn đô thị Dương Châu. 
• Con người được nhắc tới qua từ "cố nhân" - người bạn tri âm, tri kỉ đã từng gắn bó và thân thiết với nhau nay đã phải chia tay để đến một vùng đất mới.

=> Khung cảnh được hiện lên là một bức tranh đẹp, thơ mộng với làn khỏi sóng quấn quít, vấn vương trên sông Trường Giang và cả cái nhôn nhịp của thuyền bè qua lại tập nập, của cảnh đẹp nổi tiếng Hoàng Hạc Lâu nhưng những điều ấy cũng không đủ để làm vơi đi nỗi buồn trong lòng của tác giả. Bởi, khung cảnh ấy cũng đã ghi dấu một sự kiện buồn, một cuộc chia li giữa ông và người bạn thân thiết nhất của mình - Mạnh hạo Nhiên

Sông Trường Giang là huyết mạch giao thông chính của miền Nam Trung Quốc. Mùa xuân trên sống Trường Giang hẳn có nhiều thuyền bè xuôi ngược, nhưng Lí Bạch lại chỉ thấy "cánh buồm lẻ loi" (Cô phàm) của "cố nhân". Đó cũng là điều dễ hiểu bởi trong lòng người thi sĩ ấy hiện giờ chỉ tồn tại một nỗi bận tâm duy nhất đó là người bạn thân thiết nhất của mình. Cho nên, ánh mắt của ông vẫn chăm chú và dõi theo cánh buồm của con thuyền chở bạn cứ thế xa dần, xa dần trên mặt sông rộng lớn. Hình ảnh "cô phàm" là một hình ảnh giàu sức gợi cảm. Nó vừa thể hiện được sự lưu luyến, nhớ thương của người ra đi với người ở lại, vừa thể hiện được nỗi buồn thương, hụt hẫng của người ở lại khi nhìn hình bóng của bạn khuất dần ở phía cuối chân trời. Tình bạn tri âm, tri kỉ, người "cố nhân" họ hiểu nhau đến thế! Chỉ bằng một cánh buồm lẻ lo, cô độc cũng đã diễn tả hết được tình cảm chân thận mà họ dành cho nhau. Đó cũng là cái tài, sự tinh tế của Lí Bạch trong ngôn ngữ thơ của ông.

Thiên nhiên đang ở muà xuân, mùa mà tiết trời đang đẹp nhất, khói sóng trên sông khiến cho không gian như được khoác lên một lớp sương mù mờ ảo. Thi nhân đứng đó, ánh mắt xa xăm nhìn về con thuyền của bạn. Phải nhìn bao lâu để thấy được bóng con thuyền, cánh buồm căng gió chỉ còn là một chấm nhỏ? Bầu trời và dòng sông ở tít tận phía xa kia như hòa vào và gặp nhau tại một điểm cũng giống như nỗi lòng của nhà thơ. Cả bài thơ chỉ có duy nhất một từ "cố nhân", còn lại chỉ là tả cảnh nhưng người ta vẫn thấy một cảm xúc trào dâng trong trái tim của người ở lại. Người đã đi xa khuất bóng, ánh mắt nhà thơ đành bất lực trước cõi không vô tận đã che khuất người bạn. Còn cảnh vật trong không gian cũng vì thế mà nhuốm màu tâm trạng. Dù có vui vẻ, nhộn nhịp và tấp nập, dù cảnh có đẹp đẽ thơ mộng thì trong con mắt của một người vừa mới tiễn người bạn thân nhất của mình đi xa, cũng không thể nào đẹp hơn!

• Cái hiện hiện lên trước hết trong bài thơ là một thế giới hiện hữu với những sự vật có thực trong đời sống.
• Đó là khung cảnh của lầu Hoàng Hạc, của sông Trường Giang khói sóng phù đầy, của phủ Dương Châu phồn hoa, đô thị. Không gian được nối kết với nhau giữa một địa danh là nơi hai người bạn chia tay, một nơi là Mạnh Hạo Nhiên sẽ tới. Hai địa danh ấy bị ngăn cách bởi con sông Trường Giang ngút ngàn, mênh mông sóng nước
• Hình ảnh cánh buồm cô độc, lẻ loi trên dòng Trường Giang rộng lớn cứ thế xa dần xa dần rồi khuất hẳn sau đường chân trời khiến cho không gian được mở ra mênh mông và tầm nhìn của tác giả cũng như xa xăm vạn phần.
• Dòng sông và bầu trời trong điểm tận cùng của ánh mắt như gặp nhau và hợp lại tạo ra một hình ảnh vô cùng độc đáo: dòng sông Trường Giang chảy ngược lên trời

=> thế giới hữu hình được dựng lên bởi những hình ảnh thật đẹp, giàu sức gợi với một ngôn ngữ bình dị, không cầu kì hoa mĩ nhưng người ta vẫn hình dung ra được một thiên nhiên đẹp đến mê hồn, sống động như một bức tranh thủy mặc.

• Nhưng ẩn đằng sau đó, chính là ẩn ý của tác giả, là cái "không", cái thế giới vô hình của cảm xúc, tâm tưởng, suy tư, linh hồn của con người trong quá khứ, trong hiện tại hay trong tương lai. Ở đây, thế giới ẩn đằng sau cái phù hoa đẹp đẽ của thiên nhiên kia chính là tâm trạng buồn rầu, luyến tiếc của Lí Bạch với người bạn của mình. Đó là một tình bạn son sắt, tri âm, tri kỉ, hiểu mình như hiểu bạn của những con người đã coi nhau là "cố nhân". Tình bạn của Lí Bạch và Mạnh Hạo Nhiên xuất phát từ sự thấu hiểu và đồng điệu trong tâm hồn, chứ không phải từ những thứ vật chất phù phiếm hay danh lợi, tiền tài. Có lẽ vì thế mà tình bạn của hai ông trở nên gắn kết, bền chặt và thiêng liên hơn bao giừ hết.

Gợi ý:

• Tình bạn: mối quan hệ tương thân tương ái, quan tâm, giúp đỡ, đồng cảm và sẻ chia, tin tưởng và thấu hiểu nhau giữa những con người không cùng dòng máu.
• Những nhà thơ thời Đường rất coi trọng tình bạn (Lí Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị, Vi Ứng Vật) bởi chính những giá trị mà tình bạn đích thực mang đến cho con người.
• Giá trị của tình bạn
• Tình bạn là sợi dây gắn kết giữa những con người xa lạ lại với nhau: Con người là một tế bào của xã hội nên chúng ta không thể sống tách rời cộng động và cô độc trong thế giới nhỏ hẹp mà mình tạo ra được. Có bạn bè ta mới không cảm thấy cô đơn và lạc lõng
• Tình bạn giúp chúng ta trở nên tốt hơn: Ta có thể nhìn thấy khuyết điểm của mình khi ở bên cạnh những người bạn tốt. Ta cũng có thể học được từ bạn thái độ trong công việc, trong học tập, trong cách ứng xử, trong đạo đức và lối sống. Thói quen xấu là một điều khó có thể thay đổi nhưng không phải là không thể nếu ta có quyết tâm, và một người bạn tốt giúp đỡ.
• Bạn bè sẽ là điểm tựa tinh thần vững chắc cho ta: cùng với gia đình, tình yêu, tình bạn là thứ không thể thiếu trong cuộc đời của con người. Không ai là hoàn hảo, cũng không phải lúc nào ta cũng luôn bước trên một con đường thẳng của cuộc đời. Chắc chắn sẽ có lúc ta vấp ngã, ta khó khăn, ta mất niềm tin và có thể sẽ đánh mất mình. Khi ấy, bạn sẽ là người ở bên cạnh ta
• Bạn bè là người thấu hiêu, tin tưởng ta và là người ta tin tưởng: có những chuyện mà không cần nói nhưng bạn vẫn có thể hiểu. Bạn sẽ đứng về phía chúng ta và ủng hộ chúng ta vô điều kiện. Đó mới là tình bạn đích thực.
• Ngày nay, cuộc sông hiện đại khiến cho tình bạn dần mất đi giá trị thực của nó. Bởi rất nhiều người chơi với nhau không phải đơn thuần xuất phát từ sự thấu hiểu và đồng điệu trong cảm xúc, tâm hồn nữa. Những mối quan hệ được họ gọi là bạn bè trong cuộc sống hiện đại thực chất là những mối quan hệ phù phiếm, vì vật chất và những thứ tầm thường. Họ thậm chí còn sẵn sàng hãm hại, chà đạp lên bạn của mình để tiến về phía trước. Những mối quan hệ có thể mua được bằng tiền thì chắc chắn sẽ không thể tồn tại lâu dài được. Bởi suy cho cùng, tiền cũng chỉ là một phương tiện để trao đổi, là những thứ vật chất dễ đến, dễ đi. Còn tình cảm thì không như thế!
• Ai cũng cần có bạn, nhưng tìm được một người bạn thực sự tốt và hợp với mình không phải là điều dễ dàng. Muốn có được một tình bạn đẹp, một người bạn tốt thì trước hết ta phải là một người chân thành!