Bài soạn siêu ngắn: Bài ca phong cảnh Hương Sơn - Ngữ văn lớp 11

Tìm hiểu chung tác phẩm

Tác giả:

• Chu Mạnh Trinh (1862 - 1905) tự Cán Thần, hiệu Trúc Vân, người làng Phú Thị, Hưng Yên.
• Ông đỗ tiến sĩ, làm quan đến Án Sát.
• Ông là người tài hoa, say mê, yêu thích cảnh đẹp nên đã tham gia vào việc trùng tu nhiều công trình kiến trúc như chùa Hương Sơn, đền thờ công chúa Tiên Dung, Chử Đồng Tử .
• Tác phẩm tiêu biểu: Trúc Lâm thi tập, Thanh Tâm tài nhân thi tập và một số bản ca trù…

Tác phẩm:

• Hoàn cảnh sáng tác : Khi tác giả đến trông coi, trùng tu, tôn tạo chùa Hương.
• Đề tài : phong cảnh Hương Sơn (gồm một quần thể : núi non, sông suối, hang động ... ; cách Hà Nội 70 km).
• Thể thơ: Thể hát nói (hát ả đào, hát ca trù)
• Tự do về số câu số chữ
• Luật thơ phóng khoáng
• Bố cục: 3 phần
• Phần 1: 4 câu đầu – Toàn cảnh Hương Sơn
• Phần 2: 12 câu tiếp – Cảnh đẹp Hương Sơn
• Phần 3: Còn lại – Cảm xúc của tác giả

Câu 1: Mở đầu Bài ca phong cảnh Hương Sơn là câu thơ Bầu trời cảnh bụt. Anh/chị hiểu câu này như thế nào? Câu này gợi lên cảm hứng gì cho cả bài hát nói? Không khí tâm linh của cảnh Hương Sơn thể hiện ở những câu nào?

Trả lời:

Bầu trời: Đây là thế giới của cảnh bụt => câu thơ mở ra một cổng trời, một miền non nước, một thế giới. Kia là thuộc về cảnh bụt, cảnh sắc ở đây đều thuộc về bụt, đều ngấm vị thiền.

=> Bốn tiếng ấy dường như cũng đã xác định chủ âm của bài thơ.

Không khí tâm linh của canh Hương Sơn thể hiện ở những câu thơ:

Bầu trời, cảnh bụt, 

Thú Hương Sơn ao ước bấy lâu nay. 

Kìa non non, nước nước, mây mây, 

Đệ nhất động hỏi là đây có phải? 

Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái

Bốn câu thơ đầu đã giới thiệu phong cảnh Hương Sơn với không gian mênh mông rộng lớn nó vừa mang màu sắc đời thực lại vừa mang một màu sắc như chốn bồng lai tiên cảnh thấm đậm tâm linh đạo Phật.

Câu 2: Nhà thơ tả cảm giác của khách vãn cảnh Hương Sơn khi nghe tiếng chuông chùa như sau: Vẳng bên tai một tiếng chày kình,/ Khách tang hải giật mình trong giấc mộng. Hãy phân tích về cách cảm nhận phong cảnh thiên nhiên của người xưa.

Trả lời:

Thoảng bên tai một tiếng chày kình,

Khách tang hải giật mình trong giấc mộng.

Chùa là nơi thanh tịnh, bình an để mọi người có thể thoát khỏi kiếp trần tục. Vì vậy, khi nghe tiếng chày kình, khách tang hải giật mình trong giấc mộng có thể hiểu, người khách đến đây, trong không khí thần tiên thoát tục, bỗng thấy tâm hồn được thanh lọc, nhận ra cuộc đời đầy dâu bể đa đoan, nhận ra cuộc đời là một giấc mộng phù du. Cảnh đẹp Hương Sơn, vì thế càng giàu ý nghĩa.

Câu 3: Phân tích nghệ thuật tả cảnh của tác giả, đặc biệt chú ý đến việc tả không gian, màu sắc, âm thanh.

Trả lời:

• Sử dụng từ tạo hình, giọng thơ nhẹ nhàng, sử dụng nhiều kiểu câu khác nhau, ngữ điệu tự do, phù hợp với tư tưởng phóng khoáng.
• Bằng những thủ pháp nghệ thuật so sánh, câu hỏi tu từ nhà thơ đã mang đến cho chúng ta một bức tranh thiên nhiên Hương Sơn tuyệt đẹp.
• Cảnh vật miêu tả sinh động, làm cho khung cảnh ở nơi đây trở nên tươi tắn, phảng phất có chút tiên cảnh, xa lánh với cuộc sống đời thường.
• Nghệ thuật tả cảnh giàu chất tưởng tượng, phong phú về cảnh vật, không gian được miêu tả rộng rãi, thoáng đãng, âm thanh của tiếng chuông chùa làm cho những người khách còn thức tĩnh, chính những điều đó tạo nên một điểm mới, riêng biệt và làm mới mẻ thêm tâm