Bài soạn lớp 6: Cụm danh từ

I. Cụm danh từ là gì?

Ví dụ: Các từ ngữ in đậm trong câu bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?

Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)

Trả lời:

• Từ “xưa” bổ sung ý nghĩa cho từ “ngày”.
• Từ “hai” và “ông lão đánh cá” bổ sung ý nghĩa cho từ “vợ chồng”.
• Từ “một” và “nát trên bờ biển” bổ sung ý nghĩa cho từ “túp lều”.

Ví dụ 2: So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ:

• Túp lều/một túp lều
• Một túp lều/Một túp lều nát
• Một túp lều nát/Một túp lều nát trên bờ biển

Trả lời:

• Túp lều là danh từ
• Một túp lều là cụm danh từ nói rõ về số lượng
• Một túp lều nát là cụm danh từ nói rõ về số lượng + tính chất
• Một túp lều nát trên bờ biển là cụm danh từ nói rõ bề số lượng + tính chất + vị trí.

=>Số lượng phụ ngữ càng tăng thì cụm danh từ có ý nghĩa càng đầy đủ, cấu tạo càng phức tạp.

Ghi nhớ:

• Cụm danh từ là loại tổ hợp do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
• Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.

II. Cấu tạo của cụm danh từ

Tìm các cụm danh từ trong câu sau:

Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.

(Em bé thông minh)

Trả lời:

• Các cụm danh từ là:
• Làng ấy
• Ba thúng gạo nếp
• Ba con trâu đực
• Chín con
• Năm sau
• Cả làng.

Ví dụ 2: Điền các cụm danh từ tìm được vào mô hình cụm danh từ.

Trả lời:

Ghi nhớ:

• Mô hình cụm danh từ:

• Trong cụm danh từ: Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho danh từ ý nghĩa về số và lượng. Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.

[Luyện tập] Câu 1: Tìm các cụm danh từ trong những câu sau:

a. Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.

(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)

b. [...] Gia tài chỉ có một lưỡi búa cha để lại.

(Thạch Sanh)

c. Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi có nhiều phép lạ.

(Thạch Sanh)

Trả lời:

• Các cụm danh từ là:

a. Một người chồng thật xứng đáng

b. Một lưỡi búa của cha để lại

c. Một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.

[Luyện tập] Câu 2: Chép các cụm danh từ nói trên (câu 1) vào mô hình cụm danh từ

Trả lời:

[Luyện tập] Câu 3: Tìm phụ ngữ thích hợp, điền vào chỗ trống trong các phần trích sau:

Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt …. xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.

Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt … lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt …mắc vào lưới.

(Sự tích Hồ Gươm)

Trả lời:

Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt ấy xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.

Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt ấy mắc vào lưới.

(Sự tích Hồ Gươm)