Bài soạn lớp 6: Thứ tự kể trong văn tự sự

I. Tìm hiểu thứ tự kể trong văn tự sự

1. Thứ tự các sự việc trong truyện “Ông lão đánh cá và con cá vàng”.

• Giới thiệu hai vợ chồng ông lão đánh cá
• Ông lão bắt được cá vàng và thả cá. 
• Ông lão kể cho vợ nghe, mụ vợ bắt ông lão ra biển đòi cá vàng trả ơn.
• Ông lão ra biển 5 lần, chỉ 4 lần cá đáp ứng yêu cầu, lần thứ 5 cá không đáp ứng.
• Cuối cùng, mụ trở về thân phận cũ bên cái máng lợn sứt mẻ.

=>Các sự việc được kể theo thứ tự tự nhiên (trình tự thời gian) việc gì xảy ra trước kể trước việc gì xảy ra sau kể sau, cho đến hết.

==> Thứ tự kể xuôi nhằm nhấn mạnh lòng tham, sự bội bạc ngày càng tăng của mụ vợ. Ý nghĩa phê phán được thể hiện rõ.

2. Thứ tự các sự việc trong văn bản sgk trang 97:

• Ngỗ bị chó dại cắn rách chân.
• Ngỗ kêu nhưng không ai ra cứu.
• Hoàn cảnh xuất thân của Ngỗ.
• Ngỗ đã tìm cách trêu chọc mọi người, làm họ mất lòng tin.
• Sự ái ngại của bà con hàng xóm trước bệnh tình của Ngỗ.

=>Thứ tự kể ngược: Bắt đầu kể từ hậu quả xấu => Ngược lên kể nguyên nhân (Kể không theo thứ tự thời gian, có sự đan xen giữa hiện tại và quá khứ)

Ghi nhớ:

• Khi kể chuyện, có thể kể các sự việc liên tiếp nhau theo thứ tự tự nhiên, việc gì xảy ra trước kể trước, việc gì xảy ra sau kể sau cho đến hết.
• Nhưng để gây bất ngờ, gây chú ý, hoặc để thể hiện tình cảm nhân vật, người ta có thể đem kết quả hoặc sự việc hiện tại kể ra trước, sau đó mới dùng cách kể bổ sung hoặc để nhân vật nhớ lại mà kể các sự việc đã xảy ra trước đó.

[Luyện tập] Câu 1: Đọc câu chuyện sau đây và trả lời câu hỏi:

Tôi và Liên là bạn thân cùng lớp, nhưng hồi Liên mới từ quê đến khu tập thế ở với bố bên cạnh nhà tôi, thì không hiếu sao tôi lại rất ghét Liên. Có thế là vì Liên mới ở quê ra mà biết ăn mặc lịch sự, lại hay giặt giũ phơi phóng, ra điều ta đây chăm chỉ, ngoan ngoãn, làm cho tôi như bị kém cạnh! Tôi nhớ như in lần va chạm đầu tiên với Liên. Lần ấy, ngày đầu tiên nắng to sau một tuần mưa dầm dề, mọi người ai cũng giặt giũ, phơi phóng đầy cả sân. Khi tôi giặt xong quần áo đem phơi, thì sợi dây phơi nhà tôi đã phơi đầy áo quần của Liên. Tôi bực mình lùa một cách thô bạo áo quần của Liên vào một đầu, rồi phơi áo quần của mình vào phần dây còn lại, xong việc tôi đi vào nhà. Liên nhìn thấy nhưng không nói gì. Cô đi tìm sợi dây khác buộc làm dây phơi rồi phơi áo quần của mình lên đó. Hôm ấy, tôi cùng mẹ đi phố, nhân thế ghé thăm bà ngoại, đến chiều mới về. Không ngờ đến chiều thì trời đổ mưa to. Nhìn trời mưa tôi nghĩ, chắc áo quần của mình phơi đã ướt sạch rồi. Nhưng khi về nhà thì áo quần đã được ai thu dọn. Tôi đang đưa mắt nhìn quanh, thì Liên sang bảo, khi trời sắp mưa, cô đã kịp rút hộ vào và đem trả lại cho tôi. Nhìn xấp quần áo khô đã gấp gọn gàng, tôi thực sự ngạc nhiên và cảm động. Tôi cảm thấy mặt mình nóng bừng lên. Thì ra tôi đã nghĩ xâu cho Liên. Từ đó tôi và Liên trở thành đôi bạn thân trong khu tập thể, vui buồn có nhau...

(Tự thuật của một học sinh)

Câu hỏi: Chuyện được kế theo thứ tự nào? Chuyện kế theo ngôi nào? Yếu tố hồi tưởng đóng vai trò như thê nào trong câu chuyện?

Trả lời:

• Tóm tắt các sự việc chính:

1. “Tôi” và Liên là đôi bạn thân

2. Lúc đầu “tôi” ghét Liên

3. Một lần va chạm “tôi” đã hiểu Liên

4. Chúng tôi trở thành bạn thân

=>Như vậy, chuyện được kể theo thứ tự: kể ngược (theo dòng hồi tưởng).

• Truyện kể theo ngôi thứ nhất
• Yếu tố hồi tưởng:
• Tôi nhớ như in lần va chạm đầu tiền với Liên.
• Hôm ấy tôi cùng mẹ đi phố….

=> Vai trò của yếu tố hồi tưởng là cơ sở cho việc kể ngược, xâu chuỗi các sự việc: Hiện tại – quá khứ - hiện tại.

[Luyện tập] Câu 2: Cho đề văn sau: "Kể câu chuyện lần đầu tiên em được đi chơi xa". Hãy tìm hiểu đề và lập dàn ý.

Trả lời:

• Tìm hiểu đề:
• Thể loại:Tự sự (kể chuyện). 
• Nội dung: Lần đầu được đi chơi xa.
• Ngôi kể: Ngôi thứ nhất.
• Thứ tự kể: Kể xuôi (hoặc kể ngược).
• Lập dàn ý:
• Mở bài: Giới thiệu chuyến đi xa (Trong trường hợp nào? Đi với ai? Đi đâu?)
• Thân bài: Kể diễn biến (hành trình) cuộc đi chơi.
• Chuẩn bị cho chuyến đi ...
• Trên đường đi...
• Đến nơi (Em thấy gì? Làm gì? Điều gì làm em thích thú?...)

(Lưu ý: chỉ kể tỉ mỉ một vài sự việc đáng nhớ nhất)

• Kết bài: 
• Nêu ấn tượng sau chuyến đi.
• Mong ước của em.