Bài soạn siêu ngắn: Các phương châm hội thoại (tiếp) - Ngữ văn lớp 9

Bài soạn siêu ngắn: Các phương châm hội thoại (tiếp) - trang 21 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1. Tất cả các câu hỏi trong bài học đều được soạn ngắn gọn, súc tích nhưng vẫn đầy đủ ý.


I. Phương châm quan hệ

Ví dụ: Ông nói gà, bà nói vịt

  • Tình huống hội thoại, mỗi người nói một đề tài không khớp nhau, không hiểu nhau
  • Nếu xuất hiện những tình huống hội thoại như vậy thì con người sẽ không giao tiếp được với nhau, các hoạt động của con người sẽ trở nên rối loạn.

II. Phương châm cách thức

Trả lời ví dụ 1:

    • “Dây cà ra dây muống” : Nói năng dài dòng, rườm rà.
    • “Lúng búng như ngậm hột thị” : Nói năng ấp úng, không rành mạch, không thoát ý.
  • Những cách nói đó khiến cho người nghe không hiểu hoặc hiểu sai, bị ức chế, không gây thiện cảm.
  • Bài học rút ra: Nói năng phải ngắn gọn rõ ràng, rành mạch, phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại.

Trả lời ví dụ 2:

  • Người nghe có thể hiểu theo hai cách.
  • Để người nghe không hiểu nhầm, ta phải nói là:
    • Thứ nhất là tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy
    • Thứ hai là tôi đồng ý với những truyện ngắn của ông ấy.

III. Phương châm lịch sự

Trả lời ví dụ:

  • Người ăn xin và cậu bé trong truyện đều cảm thấy mình đã nhận được từ người kia một cái gì vì cả hai đều dành cho đối phương những tình cảm chân thành nên họ đều cảm nhận được.
  • Bài học: Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng người khác.

[Luyện tập] Câu 1: Trong kho tàng tục ngữ, ca dao Việt Nam có nhiều câu như: (tham khảo SGK)...

Trả lời:

Qua những câu ca dao, tục ngữ đó, cha ông khuyên dạy chúng ta phải biết suy nghĩ, lựa chọn ngôn ngữ khi giao tiếp. Và cần phải có thái độ tôn trọng, lịch sự với người đối thoại.

Một số câu ca dao, tục ngữ có nội dung tương tự là:

Chẳng được miếng thịt miếng xôi

Cũng được lời nói cho nguôi tấm lòng

 

Một lời nói quan tiền thúng thóc

Một lời núi dùi đục cẳng tay.

 

Chim khôn kêu tiếng rảnh rang 

Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe. 

 

Vàng thì thử lửa thử than 

Chuông kê thử tiếng, người ngoan thử lời.

[Luyện tập] Câu 2: Phép tu từ từ vựng nào đã học (so sánh, ẩn dụ, nhân hoá, hoán dụ, điệp ngữ, nói quá, nói giảm, nói tránh) có liên quan trực tiếp tới phương châm lịch sự? Cho ví dụ.

Trả lời:

Phép tu từ, từ vựng có liên quan trực tiếp tới phương châm lịch sử là: nói giảm nói tránh.

Ví dụ:

Bài văn của bạn chưa được hay

Thay vì nói: Bài văn của bạn không hay.

[Luyện tập] Câu 3: Chọn từ ngữ để điền vào chỗ trống cho thích hợp: (tham khảo SGK)...

Trả lời:

a. nói mát

b. nói hớt

c. nói móc

d. nói leo

e. ra đầu ra đũa

=>Những từ ngữ trên chỉ những cách nói liên quan đến phương châm lịch sự và phương châm cách thức.

[Luyện tập] Câu 4: Vận dụng những phương châm hội thoại đã học để giải thích vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách nói như: a. Nhân tiện đây xin hỏi;/ b. cực chẳng đã tôi phải nói, tôi nói điều này có gì không phải mong anh bỏ qua; biết là làm anh không vui, nhưng… ; xin lỗi, có thể anh không hài lòng nhưng tôi cũng phải thành thực mà nói…/ c. đừng nói leo, đừng ngắt lời như thế, đừng nói cái giọng đó với tôi…

Trả lời:

a. => Phương châm quan hệ

  • Sử dụng khi người nói muốn hỏi một vấn đè nào đó không thuộc đề tài đang trao đổi.

b.=> phương châm lịch sự

  • Sử dụng khi người nói muốn ngầm xin lỗi trước người nghe về những điều mình sắp nói.

c.=> phương châm lịch sự

  • Sử dụng khi người nói muốn nhắc nhở người nghe phải tôn trọng.

[Luyện tập] Câu 5: Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau và cho biết mỗi thành ngữ liên quan đến phương châm hội thoại nào: nói băm nói bổ; nói như đấm vào tai; điều nặng tiếng nhẹ; nửa úp nửa mở; mồm loa mép giãi; đánh trống lảng; nói như dùi đục chấm mắm cáy.

Trả lời:

  • Nói băm nói bổ: nói bộp chát, xỉa xói (đây là phương châm lịch sự).
  • Nói như đấm vào tai: nói mạnh, trái ý người khác, khó tiếp thu (đây là phương châm lịch sự).
  • Điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc chỉ chiết (đây là phương châm lịch sự).
  • Nửa úp nửa mở: thái độ mập mờ, ỡm ờ, không nói hết ý (đây là phương châm cách thức).
  • Mồm loa tép nhảy: nói nhiều, lắm lời, đanh đá, nói át người khác (đây là phương châm lịch sự).
  • Đánh trống lảng: né tránh, không muốn vào tham dự một việc nào đó, (đây là phương châm quan hệ).
  • Nói như dùi đục chấm mấm cáy: nói không khéo léo, thô kệch, thiếu tế nhị (đây là phương châm lịch sự).

Xem thêm lời giải Bài soạn văn lớp 9 siêu ngắn

Dưới đây là danh mục các bài soạn siêu ngắn và siêu chất trong chương trình Văn 9. Nội dung các bài soạn hết sức ngắn gọn, súc tích nhưng vẫn thể hiện được ý nghĩa đầy đủ. Các em học sinh có thể nhanh chóng hoàn thành bài soạn văn 9 của mình. Ngoài ra, nó còn giúp các em dễ học, dễ nhớ, dễ nắm bắt được ý chính bài học

Lớp 9 | Các môn học Lớp 9 | Giải bài tập, đề kiểm tra, đề thi Lớp 9 chọn lọc

Danh sách các môn học Lớp 9 được biên soạn theo sách giáo khoa mới của bộ giáo dục đào tạo. Kèm theo lời giải sách bài tập, sách giáo khoa, đề kiểm tra 15 phút, 45 phút (1 tiết), đề thi học kì 1 và học kì 2 năm học 2024 ngắn gọn, chi tiết dễ hiểu.