Soạn bài Chữ người tử tù SGK Ngữ Văn 10 tập 1 Kết nối tri thức - siêu ngắn

Bài làm:

Nội dung chính

Truyện Chữ người tử tù xoay quanh tình huống cho chữ éo le giữa hai con người đối lập nhau. Từ đó, tác giả mang đến một thông điệp nhân văn sâu sắc về cái đẹp.

---

Trước khi đọc

Dựa vào nhan đề Chữ người tử tù, bạn thử suy đoán xem tác phẩm viết về câu chuyện gì?

Phương pháp giải:

Dựa vào những từ ngữ được sử dụng trong nhan đề để liên hệ và suy nghĩ

Lời giải chi tiết:

Gợi ý: 

- Truyện có thể viết về những dòng chữ của người tù mắc trọng tội.

---

Câu 1

Tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện giữa nhân vật quản ngục và thầy thơ lại.

Phương pháp giải:

Xem lại nội dung đoạn 1 và tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện

Lời giải chi tiết:

 Cuộc trò chuyện của quản ngục và thơ lại xoay quanh nội dung trại giam sắp nhận được sáu tên tù án chém, trong đó người đứng đầu là Huấn Cao. Quản ngục tỏ ý muốn biệt nhỡn Huấn Cao trong những ngày tháng cuối đời của người tử tù trong nhà lao tăm tối này.

---

Câu 2

Chú ý các chi tiết cho biết ngoại hình, suy nghĩ, lời nói, sở thích, môi trường sống của quản ngục và những câu văn khái quát được tính cách của nhân vật này.

Phương pháp giải:

Xem lại nội dung đoạn 1 và tìm những chi tiết miêu tả nhân vật quản ngục.

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết miêu tả nhân vật quản ngục:

- Ngoại hình: Đầu đã điểm hoa râm, râu đã ngả màu. Những đường nhăn nheo của một bộ mặt tư lự, bây giờ đã biến mất hẳn. Ở đấy, giờ chỉ còn là mặt nước ao xuân, bằng lặng, kín đáo và êm nhẹ. 

- Tính cách: có tâm điền tốt và thẳng thắn, biết quý trọng người tài.

- Sở thích: Sưu tầm chữ để treo trong nhà 

→ Yêu cái đẹp.

- Môi trường sống: sống trong môi trường ngục tù.

---

Câu 3

Theo bạn, viên quản ngục sẽ đối xử với nhân vật Huấn Cao như thế nào? Chi tiết nào ở phần 1 có thể khiến bạn suy đoán như vậy?

Phương pháp giải:

Xem lại nội dung đoạn 1 

Lời giải chi tiết:

Học sinh đưa ra quan điểm riêng của mình.

Gợi ý:

- Xét theo lẽ thường, quản ngục sẽ phải cho người trông coi Huấn Cao cẩn thận, nghiêm ngặt, đối xử theo đúng tội của một tên tử tù.

- Tuy nhiên, thái độ của viên quản ngục này lại có sự khác biệt và có sự biệt đãi với Huấn Cao.

---

Câu 4

 Hình dung hoàn cảnh của cuộc gặp gỡ giữa quản ngục và Huấn Cao.

Phương pháp giải:

Dựa vào hiểu biết của em về chốn lao tù và hoàn cảnh của các nhân vật trong truyện để đưa ra suy đoán về địa điểm mà họ sẽ gặp nhau

Lời giải chi tiết:

Gợi ý:

    - Hoàn cảnh: Trong ngục tù tăm tối, hai nhân vật khác nhau về địa vị xã hội → hoàn cảnh éo le.

---

Câu 5

Huấn Cao đã chấp nhận sự "biệt đãi" của viên quản ngục như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đoạn từ khi Huấn Cao bị bắt vào nhà lao

Lời giải chi tiết:

Huấn Cao đã chấp nhận sự biệt đãi của viên quản ngục bằng cách “vẫn thản nhiên nhận rượu thịt, coi như đó là một việc vẫn làm trong cái hứng sinh bình lúc chưa bị giam cầm”

---

Câu 6

Dự đoán xem Huấn Cao có bằng lòng cho chữ viên quản ngục không?

Phương pháp giải:

Xâu chuỗi lại sự việc từ đầu văn bản và sự thay đổi thái độ của nhân vật Huấn Cao để dự đoán

Lời giải chi tiết:

Gợi ý:

     Xét trên bình diện xã hội, quản ngục và Huấn Cao ở hai vị trí hoàn toàn đối lập nhau. Vì vậy, chắn chắn Huấn Cao sẽ không bằng lòng cho chữ viên quản ngục. 

---

Câu 7

Lưu ý các chi tiết được tác giả sử dụng để dựng cảnh cho chữ. 

- Bối cảnh: thời gian, không gian.

- Lời nói, cử chỉ, hành động của người xin chữ và người cho chữ.

Phương pháp giải:

Xem lại cảnh cho chữ trong văn bản trang 26.

Lời giải chi tiết:

Cảnh cho chữ:

* Bối cảnh:

- Không gian: buồng giam.

- Thời gian: vào ban đêm.

* Hành động

- Người nghệ sĩ tài hoa say mê tô từng nét chữ là người sắp phải chịu án tử hình.

- Thầy thơ lại: “run run bưng chậu mực”

- Quản ngục: “khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ”.

→ Trật tự, kỉ cương trong nhà tù bị đảo ngược hoàn toàn. 

---

Câu 8

Nhân vật Huấn Cao khuyên quản ngục điều gì? Quản ngục có thái độ như thế nào trước lời khuyên đó?

Phương pháp giải:

Xem lại cảnh cho chữ trong văn bản trang 26.

Lời giải chi tiết:

* Lời khuyên của Huấn Cao dành cho quản ngục:

- Huấn Cao khuyên quản ngục nên bỏ nghề rồi hãy tính đến chuyện chơi chữ.

* Thái độ của quản ngục trước lời khuyên của Huấn Cao: Cảm động.

---

Câu 9

Nội dung câu chuyện được kể có giống với suy đoán của bạn lúc mới đọc nhan đề tác phẩm hay không?

Phương pháp giải:

Nhớ lại ấn tượng của bản thân với nhan đề và đối chiếu với nội dung văn bản

Lời giải chi tiết:

Học sinh tự đưa ra quan điểm

---

Câu 1

Hãy xác định tình huống truyện trong Chữ người tử tù.

Phương pháp giải:

Xem lại văn bản

Lời giải chi tiết:

Tình huống truyện:      

      Trong Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân đã xây dựng được một tình huống truyện độc đáo. Hai nhân vật Huấn Cao và quản ngục, trên bình diện xã hội, hoàn toàn đối lập với nhau nhưng lại gặp gỡ một điểm chung là yêu cái đẹp.

      Tác giả đã đặt những nhân vật này trong một tình thế đối địch: tử tù và quản ngục. Chính tình huống độc đáo này đã làm nổi bật vẻ đẹp của hình tượng Huấn Cao, làm sáng tỏ tấm lòng biệt nhôm liên tài" của viên quản ngục, đồng thời cũng thể hiện sâu sắc chủ đề của tác phẩm.

---

Câu 2

Lời kể về nhân vật quản ngục (trong phần 1) là của ai? Nó tác động đến cách nhìn của bạn về nhân vật này như thế nào?

Phương pháp giải:

Xem lại đoạn 1 và những chi tiết nói về nhân vật quản ngục

Lời giải chi tiết:

- Lời kể về nhân vật quản ngục trong phần 1 là lời kể của chính tác giả.

- Việc sử dụng ngôi kể thứ ba giúp cho cách kể linh hoạt, tự do hơn. Đồng thời, qua cách kể này giúp người đọc hình dung một cách khái quát, có những cảm nhận riêng về nhân vật quản ngục trong truyện.

---

Câu 3

Sự kiện nào đã tạo nên bước chuyển trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục? Sau sự kiện ấy, mối quan hệ của họ đã thay đổi như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản đoạn 3 của văn bản, chú ý những đoạn nói về cách ứng xử giữa hai nhân vật

Lời giải chi tiết:

- Ban đầu, Huấn Cao tỏ ra vô cùng khinh bạc quản ngục.

- Khi đã hiểu rõ con người, nhân cách của quản ngục,  Huấn Cao đã đồng ý cho chữ. Lúc này, mối quan hệ giữa họ không còn là mối quan hệ giữa quản ngục -  tử tù mà đã chuyển thành một quan hệ tri âm, tri kỉ.

---

Câu 4

Nhân vật Huấn Cao được tác giả khắc họa qua những chi tiết tiêu biểu nào? Hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát đặc điểm tính cách của Huấn Cao.

Phương pháp giải:

Xem lại bài đọc và tìm những chi tiết khắc họa nhân vật Huấn Cao.

Lời giải chi tiết:

Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao được thể hiện ở những phương diện sau:

* Tài hoa nghệ sĩ: 

- Huấn Cao là người có tài viết chữ đẹp, “chữ ông Huấn đẹp lắm, vuông lắm. Có được chữ ông Huấn mà treo là có được vật báu trên đời”.

* Khí phách hiên ngang: 

- Huấn Cao là một anh hùng, dũng kiệt. Huấn Cao trở thành tử tù bởi ông dám khởi nghĩa chống lại triều đình. Khí phách hiên ngang của Huấn Cao được thể hiện rõ nhất trong thời gian ông ở trong nhà lao. Trước cửa ngục tù, Huấn Cao không những không run sợ, lo lắng, sợ hãi mà ngược lại, tỏ rõ khí phách của mình qua hành động “dỗ gông”

* Nhân cách trong sáng, cao cả

- Huấn Cao không bao giờ vì vàng bạc hay quyền lực mà cho chữ . Cảm kích trước tấm lòng biệt nhỡn liên tài của viên quan coi ngục và quyết định cho ý chữ ở ngay chốn ngục tù.

---

Câu 5

Chỉ ra các yếu tố khiến cảnh cho chữ trở thành một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”. Hãy phân tích ý nghĩa của cảnh tượng kì lạ đó.

Phương pháp giải:

Xem lại cảnh cho chữ trong bài đọc

Lời giải chi tiết:

* Cảnh cho chữ - cảnh tượng xưa nay chưa từng có:

- Về không gian: Trong nơi ngục tù ẩm mốc, bẩn thỉu, tối tăm.

- Về thời gian: Giữa đêm khuya thanh vắng. Đặc biệt đó là đêm cuối cùng trước khi Huấn Cao phải thi hành án xử.

- Người cho chữ mặc dù bị cùm gông nhưng vẫn ung dung, tự tại, oai phong phóng bút với những nét bút đẹp tuyệt trần. Trong khi đó, viên quản ngục và thầy thơ lại cúi đầu đón nhận như một đặc ân từ tử tù.

- Trật tự, kỉ cương trong nhà tù bị đảo lộn hoàn toàn.

* Ý nghĩa:

Cảnh cho chữ làm nổi bật chủ đề của tác phẩm. Đó là sự chiến thắng của ánh sáng đối với bóng tối, của cái đẹp đối với cái xấu xa, nhơ bẩn, của cái thiện đối với cái ác,…

---

Câu 6

Theo bạn, tác giả đã gửi gắm thông điệp gì qua câu chuyện xin chữ và cho chữ?

Phương pháp giải:

Xem lại cảnh cho chữ trong bài đọc

Lời giải chi tiết:

* Thông điệp của tác giả:

- Cái đẹp có thể sinh ra, tỏa sáng giữa chốn hôi hám, nhơ bẩn nhưng cái đẹp không thể chung sống cùng cái xấu, cái ác.

- Con người xứng đáng được thưởng thức cái đẹp chỉ khi giữ được thiên lương.

- Cái đẹp có thể cảm hóa được con người

---

Câu 7

Nêu và nhận xét về một điểm chung mà bạn nhận thấy giữa hai nhân vật Tử Văn (Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, Nguyễn Dữ) và Huấn Cao (Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân)

Phương pháp giải:

Xem lại vẻ đẹp phẩm chất của nhân vật Ngô Tử Văn và so sánh.

Lời giải chi tiết:

- Ngô Tử Văn và Huấn Cao đều là những người anh hùng, mang những vẻ đẹp phẩm chất đáng trân trọng:

+ Tử Văn dám châm lửa đốt đền của tên tướng giặc trừ hại cho dân.

+ Huấn Cao vì thấy dân chúng lầm than mà khởi nghĩa chống lại triều đình.

+ Họ không vì quyền uy, tiền bạc mà bị mua chuộc, đánh mất đi chính mình.

---

Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù.

Phương pháp giải:

Chọn một yếu tố nghệ thuật và suy nghĩ về sức ảnh hưởng của nó đối với văn bản

Lời giải chi tiết:

* Phân tích nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đặc sắc:

     Vẻ đẹp ngôn ngữ trong Chữ người tử tù thể hiện trước hết ở việc miêu tả khung cảnh nhà ngục với lớp từ Hán Việt cổ kính nghiêm trang. Tác giả có dụng ý rõ rệt khi dựng lại một khung cảnh xưa cũ và đã đưa chúng ta trở lại quá khứ cách đây hàng trăm năm. Mở đầu là dòng chữ: phiến trát của Sơn Hưng Tuyên đốc bộ đường. Tả cảnh vật thì có vọng canh, chiếc hèo hoa, giá gươm, án thư, con song, giấy bản, ty Niết, tàn đèn, chiếc gông, chậu mực, bức châm,… Tả người thì có thầy bát, thằng thập, thủ xướng, ngục tốt… Tả việc thì có cho chữ, thay bút con, đề xong khoản lạc, lĩnh ý, bái lĩnh,…

     Nhà văn đã mượn chữ nghĩa xưa mà khơi dậy cái không khí cổ kính trong khung cảnh của một quá khứ xa xôi. Chỉ cần mấy dòng, tác giả đã lột tả được thần thái, tính hồn của một thời đã qua, “phục chế” chính xác và sinh động ngôn ngữ, cử chỉ của những con người chỉ còn thấp thoáng trong màn sương mờ ảo của dĩ vãng. Thiếu sự “phục chế” này, chắc chắn tác phẩm Chữ người tử tù mất hẳn sự hấp dẫn đối với người đọc.