Soạn bài Mẹ SGK Ngữ Văn 7 tập 1 Cánh diều - chi tiết

Bài làm:

Nội dung chính

Bài thơ mượn hình ảnh cây cau quen thuộc để khắc họa mẹ. Qua đó, bài thơ thể hiện sự vất vả của cuộc đời mẹ, tình yêu thương chân thành của con dành cho mẹ và sự đau đớn, buồn tủi khi quỹ thời gian của mẹ không còn nhiều, dường như ngày con xa mẹ đang đến gần.

---

1

Câu 1 (trang 44, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Bài thơ được chia làm mấy khổ? Vần trong bài thơ được gieo như thế nào? Các dòng thơ được ngắt nhịp ra sao?

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ, xác định vần và nhịp

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ được chia làm 5 khổ

- Gieo vần chân: chữ cuối cùng của câu hai vần với chữ cuối cùng của câu bốn trong mỗi khổ.

- Các câu thơ được ngắt nhịp 2/2 hoặc 1/3

---

2

Câu 2 (trang 44, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Bài thơ viết về ai và về điều gì? Ai là người đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ?

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ, xác định nhân vật trữ tình và tình cảm được thể hiện trong bài

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ viết về mẹ và sự già đi của người mẹ theo năm tháng.

- Người bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ là người con

---

3

Câu 3 (trang 44, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Bài thơ có những từ ngữ và biện pháp nghệ thuật nào đặc sắc? Tác dụng của chúng là gì?

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ, xác định các biện pháp tu từ và chỉ ra tác dụng nghệ thuật của chúng

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh sóng đôi “cau” và “mẹ”: Thông qua hình ảnh cây cau, quả cau gần gũi thân thuộc, nhà thơ bày tỏ nỗi xót xa khi mẹ ngày càng già, mái tóc mẹ hòa vào mây trắng.

- Những hình ảnh đối lập như “Lưng mẹ còng rồi – Cau thì vẫn thẳng”, “Cau – Ngọn xanh rờn, Mẹ - đầu bạc trắng”: gợi ra sự liên tưởng về tuổi già khiến lòng người con quặn thắt khi “Cau gần với trời – Mẹ thì gần đất”.

- Biện pháp tu từ so sánh “Một miếng cau khô – Khô gầy như mẹ”: ví von hình ảnh mẹ già như miếng cau khô để gợi lên hình ảnh già nua héo hắt của người mẹ. Từ đó, nhà thơ thể hiện tình cảm nâng niu kính trọng hòa lẫn xót xa cay đắng, thương cho tuổi già của mẹ “Con nâng trên tay – Không cầm được lệ”.

- Câu hỏi tu từ “Sao mẹ ta già?” thể hiện tâm trạng bần thần xót xa của người con khi thấy tuổi già của mẹ kéo đến ngày một gần. Chứng kiến mẹ ngày một gầy mòn héo hắt, con không khỏi buồn thương.

---

4

Câu 4 (trang 45, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Kể tên một số bài thơ bốn chữ mà em đã học hoặc đã đọc

Phương pháp giải:

Sưu tầm một số bài thơ bốn chữ. Đọc trước bài thơ Mẹ và tìm hiểu về tác giả Đỗ Trung Lai

Lời giải chi tiết:

Một số bài thơ bốn chữ: Mùa thu của em (Quang Huy), Hai chị em (Lưu Trọng Lư).

---

5

Câu 5 (trang 45, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Đọc trước bài thơ Mẹ; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Đỗ Trung Lai.

Phương pháp giải:

Đọc trước bài thơ Mẹ và tìm hiểu về tác giả Đỗ Trung Lai

Lời giải chi tiết:

* Tác giả Đỗ Trung Lai:

- Tiểu sử: sinh năm 1950, quê Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Tây

- Con đường sự nghiệp:

+ Tốt nghiệp khoa Vật lý Đại học Sư phạm Hà Nội, sau dạy học trong quân đội và làm nhà báo.

+ Phong cách sáng tác: giọng thơ truyền thống trữ tình đằm thắm nhưng gửi gắm nhiều tâm sự, triết lý nhẹ nhàng, tự nhiên.

- Các tác phẩm tiêu biểu:

+ Đêm sông Cầu (thơ, 1990)

+ Anh em và những người khác (thơ, 1990)

+ Đắng chát và ngọt ngào (thơ, in chung, 1991)

+ Thơ và tranh (1998)

+ Người chơi đàn nguyệt ở Hàng Châu (truyện và ký, 2000)

---

6

Câu 6 (trang 45, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Mỗi khi nghĩ về mẹ, em thường có cảm xúc gì? Hãy chia sẻ cảm xúc đó với các bạn

Phương pháp giải:

Chia sẻ cảm nghĩ của em về người mẹ kính yêu

Lời giải chi tiết:

Mỗi khi nghĩ về mẹ, em thường có cảm xúc biết ơn và tự hào. Mẹ dõi theo từng bữa ăn, giấc ngủ, mọi cung bậc cảm xúc vui buồn em đều có thể sẻ chia với mẹ. Mẹ hi sinh cho em nhiều mà chưa bao giờ mẹ đòi hỏi trả công. Với em, mẹ là người mẹ tuyệt vời nhất, cao cả nhất, vĩ đại nhất

---

1

Câu 1 (trang 45, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Các từ ngữ nói về “mẹ” và “cau” ở khổ 1 và 2 có mối quan hệ với nhau như thế nào về nghĩa?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ hai khổ thơ đầu, chú ý các từ ngữ miêu tả mối quan hệ của “mẹ” và “cau”

Lời giải chi tiết:

Các từ ngữ nói về “mẹ” và “cau” ở khổ 1 và 2 có mối quan hệ đối lập với nhau về nghĩa. 

- lưng mẹ “còng” >< cau “thẳng”

- cau “ngọn xanh rờn” >< mẹ “đầu bạc trắng”

- cau “ngày càng cao” >< mẹ “ngày một thấp”

- cau “gần giời” >< mẹ “gần đất”

---

2

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Dòng 18 dùng để hỏi hay bộc lộ cảm xúc?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ câu thơ để xác định

Lời giải chi tiết:

Dòng 18 dùng để bộc lộ cảm xúc

---

1

Câu 1 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Qua bài thơ Mẹ, chỉ ra đặc điểm của thể thơ bốn chữ ở các yếu tố: số tiếng và nhịp ở các dòng thơ, vần của bài thơ

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ, Xem lại đặc điểm của thể thơ bốn chữ để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm của thể thơ bốn chữ qua bài thơ Mẹ ở các yếu tố:

- Số tiếng ở các dòng thơ: 4

- Các dòng thơ ngắt nhịp 2/2 hoặc 1/3.

- Gieo vần chân: chữ cuối cùng của câu hai vần với chữ cuối cùng của câu bốn trong mỗi khổ.

---

2

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Bài thơ Mẹ là lời của ai, bộc lộ cảm xúc gì? Nêu cảm nhận chung của em sau khi đọc bài thơ

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ, xác định nhân vật trữ tình và cảm xúc trong bài

Lời giải chi tiết:

Bài thơ Mẹ là lời của người con, bộc lộ cảm xúc xót xa thương cảm khi thấy mẹ ngày một già đi, tuổi cao sức yếu, không còn khỏe mạnh minh mẫn như ngày xưa.

Cảm nhận chung sau khi đọc bài thơ: xót xa thương cảm trước hình ảnh gầy guộc già nua của người mẹ theo năm tháng

---

3

Câu 3 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Liệt kê những từ ngữ được tác giả dùng để nói về “mẹ” và “cau” trong bài thơ. Để thể hiện hình tượng “mẹ” và “cau”, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ nào? Hãy chỉ ra tác dụng của các biện pháp tu từ đó

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ và tìm ra các từ ngữ dùng để nói về “mẹ” và “cau. Xác định biện pháp tu từ và chỉ ra tác dụng của chúng.

Lời giải chi tiết:

- Những từ ngữ được tác giả dùng để nói về “mẹ” và “cau” trong bài thơ:

+ Mẹ: còng, đầu bạc trắng, thấp, gần đất

+ Cau: thẳng, ngọn xanh rờn, cao, gần với giời

- Để thể hiện hình tượng “mẹ” và “cau”, tác giả sử dụng biện pháp tu từ:

+ Tương phản đối lập “ còng – thẳng, xanh rờn – bạc trắng, cao – thấp, giời – đất” => Tác dụng: tạo ra những hình ảnh trái ngược nhau giữa “mẹ” và “cau” để làm nổi bật hình ảnh người “mẹ” đang già đi theo năm tháng

+ So sánh “Một miếng cau khô – Khô gầy như mẹ”: gợi lên hình ảnh già nua héo hắt của người mẹ => Tác dụng thể hiện tình cảm nâng niu kính trọng hòa lẫn xót xa cay đắng, thương cho tuổi già của mẹ “Con nâng trên tay – Không cầm được lệ”.

+ Câu hỏi tu từ “Sao mẹ ta già?” => Tác dụng: thể hiện tâm trạng bần thần xót xa của người con khi thấy tuổi già của mẹ kéo đến ngày một gần. Chứng kiến mẹ ngày một gầy mòn héo hắt, con không khỏi buồn thương.

---

4

Câu 4 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Chỉ và phân tích các câu thơ thể hiện tình cảm của người con dành cho mẹ. Em hiểu nội dung của hai dòng thơ cuối bài như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích, chú ý các câu thơ bộc lộ cảm xúc của người con

Lời giải chi tiết:

- Các từ ngữ, hình ảnh:

+ So sánh “mẹ” và “miếng cau khô”: Một miếng cau khô / Khô gầy như mẹ

+ Cử chỉ và cảm xúc của người con: Con nâng trên tay / Không cầm được lệ

+ Câu hỏi của người con: Ngẩng hỏi giời vậy / - Sao mẹ ta già?

- Tình cảm của người con với mẹ:

+ Thương mẹ, thổn thức, xót xa khi nghĩ đến người mẹ già nua “gần đất, xa trời”

+ Nhận ra quy luật của cuộc đời: mẹ đã già, yếu. Một mặt, thảng thốt ngỡ ngàng, mặt khác chấp nhận quy luật đó

---

5

Câu 5 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Trong số những hình ảnh được tác giả dùng để khắc họa hình tượng người mẹ, em thích nhất hình ảnh nào? Tại sao?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ, em hãy chọn hình ảnh để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất

Lời giải chi tiết:

Trong số những hình ảnh được tác giả dùng để khắc họa hình tượng người mẹ, hình ảnh miếng cau khô - “khô gầy như mẹ” để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất. Hình ảnh người mẹ hao gầy được ví như miếng cau khô cho thấy sự vất vả, hi sinh suốt một đời người. Tất cả gợi lên những tình cảm thân thương, quen thuộc để ta dễ dàng cảm thông và thấu hiểu cho mẹ, thương cho tuổi già của mẹ.

---

6

Câu 6 (trang 46, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Quan sát người thân trong gia đình của mình qua năm tháng, em thấy họ có những thay đổi như thế nào? Em có cảm xúc gì khi nhận ra những thay đổi ấy?

Phương pháp giải:

Liên hệ thực tế gia đình em

Lời giải chi tiết:

Bài tham khảo 1:

Theo năm tháng, những người thân trong gia đình em đã có nhiều thay đổi. Trên khuôn mặt của bố mẹ đã xuất hiện nhiều nếp nhăn, chị gái em đã thành một thiếu nữ. Trước sự thay đổi ấy, em thấy càng yêu thương và trân quý gia đình hơn.

Bài tham khảo 2:

Qua năm tháng, em thấy tóc mẹ lại có thêm nhiều sợi bạc, ở khóe mắt bắt đầu xuất hiện những vết chân chim. Mắt mẹ cũng không còn tinh nhạy như hồi em còn bé, giờ mẹ phải nhờ em xâu chỉ. Nhận ra tuổi tác của mẹ ngày một lớn lên theo năm tháng, em thấy thương mẹ vì đã luôn vất vả tảo tần chăm lo vun vén cho em, cho cả gia đình. Biết ơn mẹ, em sẽ cố gắng học tập và rèn luyện thành tài, sau này trở thành công dân có ích, chăm sóc cho mẹ và khiến mẹ tự hào.

---

Bài đọc