Phân tích bài Mộ (Ngục trung nhật kí) của Hồ Chí Minh
Đề bài
Phân tích bài Mộ (Ngục trung nhật kí) của Hồ Chí Minh
Lời giải chi tiết
Hồ Chí Minh bị bắt ngày 19 - 8 - 1942 tại phố Túc Vinh thuộc trấn Thiên Bảo, tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc). Sau đó, chính quyền Tưởng Giới Thạch giải Người ngược trở lại phía biên giới để giam giữ tại nhà ngục huyện Tĩnh Tây; đúng ngày quốc khánh Trung Hoa cũ (10-10), Hồ Chí Minh lai bị bắt giam Thiên Bảo ngục". Trên đoạn đường dưới 100 km từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo, Người phải đi bộ trong hai ngày. Tuy vậy, Hồ Chí Minh vẫn tức cảnh sinh tình, sáng tác ba bài thơ : “Tẩu lộ" (Đi đường); “Mộ” (Chiều tối); “Dụ túc Long Tuyền" (Đêm ngủ ở Long Tuyền); đó là chưa kể đến bài: “Sơ dáo Thiên Bản ngục” (Mới đên nhà lao Thiên Bảo). Trong các bài thơ sáng tác trên chặng đường này, bài “Mộ" được xem là áng thơ tuyệt bút.
Quyện điểu qui lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng
(Hồ Chí Minh)
Bản dịch:
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng
Qua vài nét chấm phá, hai câu đầu của bài thơ đã để lại một bức tiểu họa về cảnh thiên nhiên vùng sơn cước ở thời điểm “chiều tối". Những buổi chiều như vậy đâu có thiếu trong văn chương cổ kim; nhưng nếu cảnh ấy qua cái nhìn của một Lý Bạch tiêu diêu, một Khuất Nguyên u uất chắc chắn sẽ đầy ảm đạm, thê lương. Còn ở đây, nếu không rõ xuất xứ, nhiều người sẽ lầm tưởng “Mộ” là bài thơ của thời thịnh Đường. Có người nhận xét cảnh thiên nhiên chiều tối trong bài "Mộ" có cái gì ấm áp, thậm chí có cả niềm vui nữa ở hình ảnh (chim bay vê tổ"', Vì nó sẽ được nghỉ ngơi trong tổ ấm của một vòm cây nào đó. “Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ' khác với “Chim bay về tổ". Nhìn lên trời, Hổ Chí Minh nhận ra vẻ mệt mỏi, uể oải của cánh chim. Cái nhìn ấy thể hiện tình cảm nhân ái bao la của Người đối với cảnh vật. Cánh chim trong thơ Bác gợi nhớ cánh chim qua ánh mắt nàng Kiều trong thơ của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du: '
“Chim bay thoi thót về rừng”
Cánh chim trong thơ Vương Bột, Lý Bạch, Nguyễn Du... thường bay về chốn vô tận, vô cùng, vô định, gợi cảm giác xa xăm, phiêu bạt, chia lìa Ngược lại, cánh chim trong thơ Hồ Chí Minh là cánh chim đang tìm về với sự sống thường ngày. Nhờ vậy, mà nó có hồn và nhuốm đầy tâm trạng hơn. Cùng với “Quyện điểu quy tâm” là “Cô vân mạn mạn". Bài thơ dịch khá uyển chuyển, nhưng đã làm mất đi vẻ lẻ loi, trôi nổi, lừng lờ của đám mây. Câu thơ dịch: . .
“Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không" để khiến người đọc nghĩ đến cái nhìn của một du khách. Phải chăng, vì quá tin vào bản dịch mà ai đó nói cảnh thiên nhiên trong “chiều tối” là một cảnh vui. Hình ảnh “Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ" - tìm một chỗ ngủ tạm qua đêm, và chòm mây lẻ loi, trôi lửng lờ gợi một khung cảnh thiên nhiên hoang vẳng nhưng không ảm đạm, đượm buồn nhưng không thê lương, rộng lớn mênh mông nhưng đâu có "xanh trong thi vị".. Cảnh ấy, tương đồng với tâm trạng của người bị giải, vẻ đẹp của bài thơ là ở chỗ: Tác giả không để lộ cái mệt mỏi, cô đơn của chính mình. Với Hồ Chí Minh, mọi nỗi buồn, niềm vui dường như đều gắn liền với dân tộc, nhân dân thà ít khi phụ thuộc vào cảnh ngộ riêng của Người.
Thơ tứ tuyệt thường bất ngờ ở cữu chuyển, bất ngờ mà vẫn phải tự nhiên, hợp lí, liền mạch. Nổi bật lên trên không gian chiều tối, sâu lắng, tĩnh lặng là hình ảnh con người:
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng
“Sơn thôn thiếu nữ' dịch là “Cô em xóm núi” đứng trên binh diện nghĩa của từ thì không có gì sai. Nhưng câu thơ dịch đã không thể hiện được cái nhìn trân trọng của nhân vật trữ tình đối với con người; giọng điệu trang trọng của câu thơ nguyên tác không hiện diện trong lời thơ dịch (mà nhiều khi giọng điệu còn quan trọng hơn cả cái được miêu tả). Người phụ nữ đã nhiều lần có mặt trong thơ chữ Hán, nhưng phần lớn họ đều thuộc giới thượng lưu hoặc chí ít cũng gần gũi với giới thượng lưu. Không rõ trứớc Hồ Chí Minh đã có một “sơn thôn thiếu nữ" thực sự là người lao động bước vào thế giới của nàng thơ hay chưa? Chỉ biết rằng việc đặt hình ảnh “Sơn thôn thiếu nữ' ở vị trí trung tâm của bức tranh phong cảnh chiều tối đã làm cho bức tranh thiên nhiên trở thành bức tranh về cuộc sống con người. Sự chuyển đổi ấy thể hiện một khuynh hướng vận động của hình tượng thơ và quan điểm nhân sinh của Bác. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, Hồ Chí Minh cũng gắn bó với cuộc sống con người nơi trần thế đặc biệt là cuộc sống nhân dân lao động.
Về mặt nghệ thuật, ở hai câu thơ kết, người đọc thấy nhà thơ dường như không tả, ngòi bút của Người chi ghi nhận một cách khách quan "Những liền trông thấy" trong cảnh chiều tối. Điệp ngữ liên hoài “ma bao túc" nối liền dòng thơ thứ ba với dòng thơ kết đã góp phần diễn tả được cái vòng quay liên tục, đều đặn của động tác xay ngô. Điều đáng tiếc là bài thơ dịch đã không thể hiện đựợc điều ấy. Để cảm thụ giá tri liết diêu của câu thơ, không thể không tiếp xúc với phần phiên âm chữ Hán. Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc. Vòng quay của chiếc cối chấm dứt, công việc kết thúc (bao túc ma hoàn) thì lò than cũng vừa đỏ (lô (dĩ hồng), ánh lửa đỏ ấm nồng xuất hiện thật bất ngờ, tỏa sáng vào đêm tối. Tài hoa của Hồ Chí Minh là ở chỗ tả cảnh thiên nhiên, tả cả chiều tối mà người không phải dùng đến một tính từ chỉ thời gian nào. Người dùng ánh lửa đỏ để thể hiện thời gian đã tối (trời có tối, lò mới rực hổng). Hơn nữa người đọc còn cảm nhận được bước đi của thời gian từ chiều đến tối. Cố gái xay ngô từ khi trời còn ánh sáng; xay xong thì trời đã tối. Phải chăng Hồ Chí Minh đã có một phát hiện mới trong bút pháp tả thời gian. Rõ ràng, ngay cả khi tả cảnh chiều tối, thơ Hồ Chí Minh vẫn có sự vận động từ bóng tối ra ánh sáng, Người đọc cảm thấy không hài lòng khi dịch giả thêm vào câu chuyện một từ "tối". Nhìn bề ngoài việc thêm vào như vây có vẻ như vô thường,vô phạt; nhưng nghĩ sâu xa thì chính chữ ấy đã phá vỡ một quy luật vận động lớn trong thơ Hồ Chí Minh và không bộc lộ hết tài năng của Người, rất xứng đáng là thánh thứ hai mươi tám" của bài thơ. Trong “Ngục trụng nhật kí có bao nhiêu chữ "hồng” như vậy? Chữ “hồng", là nơi hội tụ kết tinh ánh sáng của toàn bài, là hình ảnh của sự sống thường nhật và niềm vui lao động.
Buổi chiểu tối rực ánh hồng ở bài "Mộ" là buổi chiều không dễ gì lặp lại lần thứ hai trong thơ, ánh hồng ấy không chỉ tỏa ra từ chiếc bếp lửa bình dị của một “sơn thôn thiếu nữ" mà chủ yếu được tỏa ra từ tấm lòng nhân ái, tinh thần lạc quan của Hồ Chí Minh. Niềm vui của chúng ta khi đọc “Mộ” nói riêng và thơ Bác nói chung là niềm vui của người được tiếp nhận ánh sáng của chất thép kì diệu thể hiện trong từng câu, từng chữ của bài thơ.
Xemloigiai.com
Xem thêm Bài tập & Lời giải
Trong bài: Tổng hợp các bài văn nghị luận về tác phẩm Chiều tối
Bài tập & Lời giải:
- 👉 Cảm nhận bài Chiều tối của Hồ Chí Minh.
- 👉 Phân tích bài Chiều tối của Hồ Chí Minh.
- 👉 Hãy phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) trong Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh. Từ đó, nêu cảm nghĩ của em về phong cách nghệ thuật trữ tình của Bác thể hiện trong bài thơ.
- 👉 Bình giảng bài Mộ (Chiều tối) của Hồ Chí Minh để làm nổi bật vẻ đẹp cổ điển và hiện đại của bài thơ - lớp 11
- 👉 Đọc hiểu Chiều tối
- 👉 Phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ chí Minh
- 👉 Cổ điển và hiện đại trong Chiều Tối
- 👉 Bình giảng bài thơ Mộ (Chiều tốì) của Hồ Chí Minh.
- 👉 Đọc hiểu bài “Chiều tối” của Hồ Chí Minh
- 👉 Phân tích bài thơ “Mộ” (Chiều tối) - Hổ Chí Minh - Ngữ văn 11
- 👉 Cảm nhận về bài thơ Mộ - Trích Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh - Ngữ Văn 12
- 👉 Về bài thơ Mộ (Chiều tối) của Hồ Chí Minh - Ngữ Văn 12
- 👉 Chỉ ra nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối
- 👉 Bức chân dung tự họa qua hai bài thơ Chiều tối và Cảnh chiều hôm trong Ngục trung nhật kí của Hồ Chí Minh
- 👉 Bình giảng bài thơ Mộ trích Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh.
Xem thêm lời giải Văn mẫu 11
Nghị luận xã hội lớp 11
Tập làm văn lớp 11
Nghị luận văn học lớp 11
- 👉 Vào phủ chúa Trịnh - Lê Hữu Trác
- 👉 Tự tình - Hồ Xuân Hương
- 👉 Câu cá mùa thu - Nguyễn Khuyến
- 👉 Thương vợ - Trần Tế Xương
- 👉 Khóc Dương Khuê - Nguyễn Khuyến
- 👉 Vịnh khoa thi Hương
- 👉 Bài ca ngất ngưởng - Nguyễn Công Trứ
- 👉 Bài ca ngắn đi trên bãi cát - Cao Bá Quát
- 👉 Lẽ ghét thương - Nguyễn Đình Chiểu
- 👉 Chạy giặc - Nguyễn Đình Chiểu
- 👉 Bài ca phong cảnh Hương Sơn - Chu Mạnh Trinh
- 👉 Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc - Nguyễn Đình Chiểu
- 👉 Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu) - Ngô Thì Nhậm
- 👉 Xin lập khoa luật - Nguyễn Trường Tộ
- 👉 Hai đứa trẻ - Thạch Lam
- 👉 Chữ người tử tù - Nguyễn Tuân
- 👉 Hạnh phúc của một tang gia - Vũ Trọng Phụng
- 👉 Chí Phèo - Nam Cao
- 👉 Cha con nghĩa nặng - Hồ Biểu Chánh
- 👉 Vi hành - Nguyễn Ái Quốc
- 👉 Vĩnh biệt cửu trùng đài - Vũ Như Tô
- 👉 Lưu biệt khi xuất dương - Phan Bội Châu
- 👉 Hầu Trời - Tản Đà
- 👉 Vội vàng - Xuân Diệu
- 👉 Tràng Giang - Huy Cận
- 👉 Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử
- 👉 Chiều tối - Hồ Chí Minh
- 👉 Từ ấy - Tố Hữu
- 👉 Lai Tân - Hồ Chí Minh
- 👉 Nhớ đồng - Tố Hữu
- 👉 Tương tư - Nguyễn Bính
- 👉 Tôi yêu em - A.X. Pu-skin
- 👉 Bài thơ số 28 - R. Ta-go
- 👉 Người trong bao - A.P. Sê-khốp
- 👉 Người cầm quyền khôi phục uy quyền - V.Huy-gô
- 👉 Về luân lí xã hội ở nước ta - Phan Châu Trinh
- 👉 Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác - Ăng-ghen
- 👉 Một thời đại trong thi ca - Hoài Thanh
- 👉 Đọc thêm: Trần Tế Xương (Tú Xương)
- 👉 Đọc thêm Số đỏ - Vũ Trọng Phụng
- 👉 Đời thừa - Nam Cao
- 👉 Rô-mê-ô và Giu-li-ét - Sếch - xpia
- 👉 Đọc thêm: Phan Bội Châu
- 👉 Thề non nước - Tản Đà
- 👉 Đây mùa thu tới - Xuân Diệu
- 👉 Thơ duyên - Xuân Diệu
- 👉 Tiếng hát đi đày - Tố Hữu
- 👉 Tâm tư trong tù - Tố Hữu
- 👉 Đám tang lão Gô - ri - ô - Ban-dắc
- 👉 Một số tác giả, tác phẩm tham khảo - Ngữ văn 11
Xem Thêm
Lớp 11 | Các môn học Lớp 11 | Giải bài tập, đề kiểm tra, đề thi Lớp 11 chọn lọc
Danh sách các môn học Lớp 11 được biên soạn theo sách giáo khoa mới của bộ giáo dục đào tạo. Kèm theo lời giải sách bài tập, sách giáo khoa, đề kiểm tra 15 phút, 45 phút (1 tiết), đề thi học kì 1 và học kì 2 năm học 2024 ngắn gọn, chi tiết dễ hiểu.
Toán Học
- Đề thi, đề kiểm tra Toán lớp 11
- SBT Toán lớp 11 Nâng cao
- SBT Toán 11 Nâng cao
- SGK Toán 11 Nâng cao
- SBT Toán lớp 11
- SGK Toán lớp 11
Vật Lý
- SBT Vật lí 11 Nâng cao
- SGK Vật lí lớp 11 Nâng cao
- SBT Vật lí lớp 11
- SGK Vật lí lớp 11
- Giải môn Vật lí lớp 11
Hóa Học
- Đề thi, đề kiểm tra Hóa lớp 11
- SBT Hóa học 11 Nâng cao
- SGK Hóa học lớp 11 Nâng cao
- SBT Hóa lớp 11
- SGK Hóa lớp 11
Ngữ Văn
Lịch Sử
Địa Lý
Sinh Học
- Đề thi, đề kiểm tra Sinh lớp 11
- SGK Sinh lớp 11 Nâng cao
- SBT Sinh lớp 11
- SGK Sinh lớp 11
- Giải môn Sinh học lớp 11
GDCD
Tin Học
Tiếng Anh
- Đề thi, đề kiểm tra Tiếng Anh 11 mới
- SBT Tiếng Anh lớp 11
- SGK Tiếng Anh lớp 11
- SBT Tiếng Anh lớp 11 mới
- SGK Tiếng Anh lớp 11 Mới