Bài soạn siêu ngắn: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ - Ngữ văn lớp 10

I. Thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ?

1. Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi...

Trả lời:

a)

• Hoạt động giao tiếp được văn bản ghi lại diễn ra giữa vua Trần và các vị bô lão
• Cuộc giao tiếp được diễn ra giữa những người có cương vị xã hội khác nhau: Vua là người đứng đầu, quyền lực tối cao, các vị bô lão là những người lớn tuổi, có công với đất nước, đại diện cho nhân dân.
• Sự khác biệt đó được thể hiện qua các từ ngữ xưng hô và cách thức giao tiếp của họ.

b)

• Trong hoạt động giao tiếp, có sự luân phiên lượt lời giữa người nói và người nghe để tạo ra tính liên tục cho cuộc giao tiếp, đạt được mục đích cuối cùng của nó.
• Trong văn bản, vua Trần và các bô lão cũng có sự luân phiên lượt lời với nhau: Khi vua Trần hỏi (vai người nói) thì các bô lão trong vai người nói và ngược lại, khi các bô lão trả lời thì các bô lão trong vai người nói, còn vua Trần trong vai người nghe.

c) Hoàn cảnh của cuộc giao tiếp:

• Địa điểm: Điện Diên Hồng
• Hoàn cảnh đất nước: Quân Mông Nguyên lăm le bờ cõi, thế giặc mạnh lại đông, vua và các bô lão bàn cách đối phó.

d) Nội dung của hoạt động giao tiếp trên: Vua Trần thông báo tình hình của giặc ngoại xâm và bàn bạc cùng các bô lão cách để đối phó với quân xâm lược.

e)

• Mục đích của cuộc giao tiếp (hội nghị) là bàn bạc và đưa ra kế sách để đối phó và chống lại sự xâm lăng của một kẻ thù quá mạnh là quân Mông Cổ.
• Cuộc giao tiếp đã đạt được mục đích khi vua tôi nhà Trần thống nhất một lòng với kế sách sẽ “đánh” chống lại kẻ thù.

2. Anh (chị) vừa học bài Tổng quan văn học Việt Nam. Hãy cho biết:...

Trả lời:

a. Nhân vật giao tiếp diễn gồm:

• Tác giả của cuốn sách giáo khoa  (người viết) có hiểu biết sâu rộng về văn học, hầu hết là những người đã từng nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy văn học.
• Học sinh (người đọc), có vốn sống và trình độ hiểu biết chưa cao.

b. Hoạt động giao tiếp này được tiến hành một cách có tổ chức, có kế hoạch của nhà trường.

c. 

• Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực văn học. Đề tài là những nét "Tổng quan văn học Việt Nam".
• Nội dung giao tiếp trên gồm 3 vấn đề cơ bản là:

• Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam;
• Quá trình phát triển của văn học Việt Nam
• Con người Việt Nam qua văn học.

d. Sự giao tiếp (thông qua văn bản) nhằm mục đích:

• Người viết: Trình bày một cách tổng quan các vấn đề của văn học Việt Nam
• Người nghe: Tiếp nhận và lĩnh hội những kiến thức cơ bản về văn học Việt Nam theo tiến trình lịch sử, rèn luyện và nâng cao các kĩ năng nhận thức, đánh giá các hiện tượng văn học.

e.  Phương tiện ngôn ngữ và cách tổ chức văn bản có đặc điểm nổi bật:

• Phương tiện ngôn ngữ : sử dụng nhiều thuật ngữ chuyên ngành văn học.
• Cách thức giao tiếp : dùng văn phong khoa học, cách viết rõ ràng, mạch lạc, chặt chẽ.
• Kết cấu văn bản rõ ràng, có hệ thống đề mục lớn nhỏ, có hệ thống luận điểm, luận cứ rõ ràng và dễ hiểu.

Ghi nhớ: SGK