Bài soạn siêu ngắn: Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự - Ngữ văn lớp 8

I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự

Trả lời yêu cầu SGK:

1. Các yếu tố miêu tả trong đoạn văn trên:

• Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại. …mẹ tôi không còm cõi, xơ xác quá.
• Gương mặt mẹ vẫn tươi sáng, đôi mắt trong, nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má.

Các yếu tố biểu cảm trong đoạn văn và tác dụng của yếu tố đó:

• Hay tại sự sung sướng ... như thủa còn sung túc.

=>Diễn tả sự suy nghĩ.

•  …tôi thấy những cảm giác ấm áp ... thơm tho lạ thường.

=> Bộc lộ sự cảm nhận.

• Phải bé lại và ... có một êm dịu vô cùng.

=> Nêu cảm tưởng.

Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đứng đan xen với yếu tố tự sự trong đoạn văn.

2.  “Mẹ tôi vẫy tôi. Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ. Mẹ kéo tôi lên xe. Tôi òa khóc. Mẹ tôi khóc theo. Tôi ngồi bên mẹ, ngả đầu và cánh tay mẹ, quan sát gương mặt mẹ”.

=> Nếu bỏ hết các yếu tố miêu tả và biểu cảm, chỉ còn lại yếu tố tự sự thì việc kể chuyện trong đoạn văn sẽ trở nên rất khô khan, thiếu sinh động, không bộc lộ được tình cảm và tính cách nhân vật.

3. Nếu chúng ta bỏ hết yếu tố kể trong đoạn văn trên chỉ còn lại câu văn miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ không thành truyện, người đọc sẽ không hiểu được tác giả muốn viết điều gì.

Ghi nhớ: SGK

[Luyện tập] Câu 1: Tìm một số đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong các văn bản đã học như Tôi đi học (Thanh Tịnh), Tức nước vỡ bờ (Ngô Tất Tố), Lão Hạc (Nam Cao)... Phân tích giá trị của các yếu tố đó.

Trả lời:

• Các yếu tố miêu tả:
• Sau Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy cậu học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp. (Tôi đi học)

• Các cậu không đi….dìu các cậu tới trước…hai chân các câu dềnh dàng mãi…duỗi mạnh như đá quả ban tưởng tượng. (Tôi đi học)

• Hắn lóng ngóng ngơ ngác…chị Dậu xám mặt…ngã chỏng quèo trên mặt đất… (Tức nước vỡ bờ)

• Mặt lão đột nhiên co rúm lại…đầu nghẹo về một bên…miệng móm mém…hu hu khóc… (Lão Hạc)

• Những yếu tố biểu cảm:
• Vang dội cả lòng tôi…cảm thấy chơ vơ vào lúc này…vụng về, lúng túng…run run theo nhịp bước rộn ràng…  (Tôi đi học)

• Cháu van ông…ông tha cho… (Tức nước vỡ bờ)

• Khốn nạn ông giáo ơi…A! lão già tệ lắm…tôi ăn ở ….thế này à…(Lão Hạc)

[Luyện tập] Câu 2: Hãy viết một đoạn văn kể về những giây phút đầu tiên khi em gặp lại một người thân (ông, bà, bố, mẹ, anh, chị, em...) sau một thời gian xa cách (chú ý sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong khi kể).

Trả lời:

Anh trai tôi đã đi lính được hơn một năm nay. Vì vậy, khi anh về cả gia đình ai cũng vui và phấn khởi. Tôi còn nhớ hôm đó, cả gia đình đang chuẩn bị ăn cơm tối thì bị ngạc nhiên đến sừng sững trước sự xuất hiện bất ngờ của một anh lính hải quân cao to vạm vỡ, nước da nâu bóng như đồng hin, đang tươi cười đứng trước mặt. Anh dậm chân đứng nghiêm rồi giơ tay chào kiểu nhà binh: “Con chào ba! Con chào mẹ!”. Còn em thì cứ đứng ngẩn ra vì sung sướng sau hơn một năm mới được gặp lại anh. Ôi! Anh trai của em. Người anh thân thiết từ bé nay đã trở về. Em ngắm mãi không chán  gương mặt trẻ trung, nụ cười tươi rói và đôi mắt đen sáng của anh. Căn nhà nhỏ xôn xao tiếng chào hỏi của bà con hàng xóm kéo sang chia vui.