Bài soạn siêu ngắn: Chiếu cầu hiền - Ngữ văn lớp 11

Tìm hiểu chung tác phẩm

Tác giả:

• Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803).
• Quê quán: làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội)
• Năm 1775, ông đỗ tiến sĩ, từng giữ chức Đốc đồng trấn Kinh Bắc.
• Năm 1778, khi nhà Lê - Trịnh sụp đổ, Ngô Thì Nhậm đi theo phong trào Tây Sơn, được vua Quang Trung phong làm Lại bộ Tả thị lang, sau thăng chức Binh bộ Thượng thư.

=> Có đóng góp tích cực cho triều đại Tây Sơn

Tác phẩm:

• Hoàn cảnh sáng tác:
• 1788, Quang Trung tiến quân ra Bắc, tiêu diệt quân Thanh và bọn tay sai. Nhà Lê sụp đổ.
• Bề tôi nhà Lê mang nặng tư tưởng trung quân, phản ứng tiêu cực.
• Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm thay lời mình viết "Chiếu cầu hiền" - kêu gọi những người tài đức ra giúp dân, giúp nước.
• Thể loại: Chiếu
• Loại văn nghị luận
• Vua dùng để ban bố mệnh lệnh hoặc chỉ thị
• Văn phong trang trọng, lời lẽ rõ ràng, tao nhã.
• Bố cục: 3 phần

Câu 1: Anh/chị hãy cho biết bài chiếu gồm có mấy phần và nội dung của mỗi phần. Từ đó, hãy khái quát nội dung chính của một văn bản “cầu hiền”.

Trả lời:

Bố cục của bài chiếu gồm 3 phần:

• Phần 1:  (từ đầu đến "... ý trời sinh ra người hiền vậy") nói lên sứ mệnh, vai trò của người hiền tài đối với vua và đất nước.
• Phần 2: (tiếp theo đến "... vì mưu lợi mà phải bán rao.") cách ứng xử của người hiền tài và những hứa hẹn về chính sách trọng dụng người hiền của nhà nước.
• Phần 3: còn lại: đường lối cầu hiền của vua Quang Trung.

Nội dung: Chiếu cầu hiền là một văn kiện quan trọng thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên tri thức Bắc Hà tham gia xây dựng đất nước.

Câu 2: Hãy cho biết: bài chiếu được viết nhằm đối tượng nào? Các luận điểm đưa ra để thuyết phục là gì? Có phù hợp với đối tượng không?

Trả lời:

Đối tượng của bài viết là các sĩ phu Bắc Hà, nhằm kêu gọi nhân tài ra giúp nước, giúp vua trong công cuộc tái thiết xây dựng triều đại mới.

Các luận điểm:

• Vai trò và sứ mệnh của người hiền
• Thái độ cầu thị, trọng dụng người tài của Quang Trung
• Chính sách tuyển dụng và ưu đãi của nhà nước đối với người hiền.

=> Các luận điểm chặt chẽ, mang tính thuyết phục cao, phù hợp với đối tượng.

Câu 3: Qua bài chiếu, anh/chị hãy nhận xét về tư tưởng và tình cảm của vua Quang Trung?

Trả lời:

• Tư tưởng của vua Quang Trung thể hiện chính sách lấy dân làm trọng, coi trọng ý kiến của dân.
• Chiếu cầu hiền không chỉ nói lên chủ trương cầu hiền đúng đắn của vua Quang Trung mà còn cho ta thấy được tầm nhìn xa trông rộng và tấm lòng vì dân vì nước của nhà vua.