Giải địa lí 10 bài 17: Thổ nhưỡng quyển. Các nhân tố hình thành thổ nhưỡng

Lớp phủ thổ nhưỡng  là nơi con người tiến hành mọi hoạt động sản xuất và cư trú.

Là nơi diễn ra các hoạt động canh tác để tạo ra các sản phẩm nông sản nuôi sống xã hội.

Đất là cơ sở không thể thiếu được của sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp.

Mỗi loại đá mẹ khác nhau sẽ tạo ra các loại đất khác nhau:

• Từ đá bazan hình thành đất bazan có tầng mùn dày
• Từ đá vôi hình thành đất đỏ đá vôi
• Đất phù sa châu thổ được hình thành từ các vật chất rắn được sông ngòi mang đến lắng đọng lại.

Trên Trái đất có nhiều kiểu khí hậu khác nhau. Vì vậy ứng với mỗi kiểu khí hậu khác nhau sẽ có các  nhóm đất tương ứng.

Ví dụ:

Khí hậu nhiệt đới ẩm hình thành đất Feralit

Khí hậu ôn đới núi cao hình thành đất mùn alit…

Ta thấy, nếu như đá mẹ là nguồn cung cấp vật chất vô cơ cho đất, do đó quyết định thành phần khoáng vật,  thành phần cơ giới và ảnh hưởng đến nhiều tính chất đất. Khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành đất. Thì  sinh vật đóng vai trò chủ đạo trong sự hình thành đất.

Cụ thể là xác sinh vật cung cấp chất hữu cơ cho đất. Vi sinh vật phân hủy và tổng hợp chất hữu cơ cho đất. Và động vật sống trong đất làm biến đổi tính chất đất…

Hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp của con người hằng ngày vẫn làm biến đổi tính chất của đất. Con người có thể làm đất màu mỡ hơn và cũng làm cho đất khô cằn đi.

Trong quá trình sản xuất, con người bón phân, cày xới…sẽ làm tăng độ phì nhiêu cho đất.

Tuy nhiên, khi con người đốt rừng, bón phân vô cơ quá mức, đổ chất độc thải vào đất…sẽ làm cho đất suy thoái và bạc màu.

Khái niệm: là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa.

Đặc trưng cơ bản của đất là độ phì.

Độ phì là khả năng cung cấp nước, nhiệt , khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật sinh trưởng và phát triển.

Đất phân biệt với các vật thể tự nhiên, khác ở chỗ nó là vật chất không sống nhưng tơi xốp và có độ phì; còn đá chù yếu tồn tại ở dạng rắn, nước ở dạng lòng, sinh vật là những vật thể sống.

Sự hình thành các vật thể: đá, nước, sinh vật tương đối độc lập; còn sự hình thành đất là sản phẩm tổng hợp của các vật thể tự nhiên trên.

Có 6 nhân tố tác động đến sự hình thành của đất, mỗi nhân tố có vai trò khác nhau:

• Đá mẹ: Đóng vai trò cung cấp chất vô cơ cho đất nên quyết định thành phần cơ giới, khoáng vật và ành hường trực tiếp đến tính chất lí - hóa của đất.
• Khí hậu: Trực tiếp là nhiệt và ẩm làm cho đá gốc bị phá hủy thành đá mẹ; ảnh hưởng đến việc hòa tan, rửa trôi hoặc tích tụ vật chất trong đất; tạo môi trường cho sinh vật phát triển.
• Sinh vật: Đóng vai trò chủ đạo, quyết định trong việc hình thành đất: thực vật cung cấp chất hữu cơ cho đất được vi sinh vật phân giải và tổng hợp thành mùn tạo độ phì cho đất. Động vật sống trong đất cũng góp phần làm biến đổi tính chất cùa đất.
• Địa hình: Ảnh hưởng đến tốc độ hình thành đất và bề dày cùa đất. Ngoài ra địa hình góp phần tạo ra các vành đai đất khác nhau theo độ cao.
• Thời gian: Ảnh hưởng tới khả năng và cường độ tác động của các nhân tố hình thành đất, tính chất triệt để trong việc hình thành đất.
• Con người thông qua hoạt động sản xuất cỏ thể làm cho đất biến đổi tính chất so với tính chất ban đầu cùa nó.